Verš 1
Ande kodia vriama po Sabat O Jesus nakhlia pa ek niva kai bariolas jiv, leske disipluria bokhaile, line anda jiv ai xale.
Dt 23:25 -
Mk 2:23 - Ande kodia vriama O Jesus nakhlia pe ek niva kai bariolas jiv po Sabat. Ai leske disipluria line anda jiv.
Lk 6:1 - Andek dies Savatone O Jesus nakhelas andel kimpuria le jiveske, leske disipluria lenas jiv, phagenas le jiv ande penge vas, ai xale.
Verš 2
Kana le Farizeanuria dikhle kodia, phende leske, "Dikh, che disipluria keren so nai slobodo te keren po Sabat!"
Ex 20:10 -
Verš 4
Wo ai le manush, kai sas lesa. Sar gelo ando kher le Devlesko, ai xalias andal desh u dui halome manrhe kai nas leske slobodo, te xal, vai kodolenge kai sas lesa, numa le rashange.
1Sam 21:6 -
Ex 29:33 -
Lv 24:9 -
Verš 5
Vai chi jindian andel zakonuria ke le rasha kai keren buchi ande tamplo po Sabat phagen o zakono, ai nai doshale?"
Nm 28:9 -
Verš 6
Phenav tumenge, "Si iek katse mai baro sar e tamplo.
2Krn 6:18 -
Verš 7
Numa te haliardianas so si o divano, 'Mila me mangav te den, ai na sakrifis.' Antunchi chi doshardianas kodolen kai nai doshale.
Oz 6:6 -
Mi 6:8 -
Mt 9:13 - Zhan ai sichon te haliaren, me mangav mila te den iekavres, ai na sakrifis, ke chi avilem te akharav kodolen kai gindinpe vorta angla Del, numa le bezexalen."
Mt 23:23 - "Nasul tumenge, Gramnoturia ai Farizeanuria! Tume manush kai ankerdion so chi san! Ke tume den desh anda iek shel e partia kai trobun te den andai mai tsinorhi diela, Mint, Dill, ai Cummin, numa chi keren so si mai baro ando zakono. So si vorta, Mila; ai Pachamos.
Verš 8
Ke O Shav le Manushesko si gazda chi po Sabat."
Mk 2:28 - Ke O Shav le Manushesko si o gazda le Sabatosko."
Lk 6:5 - Ai mai phendia lenge, "Ke O Shav le Manushesko si o Gazda po Savato."
Verš 9
Antunchi gelotar kotsar ai gelo ande lenge synagogue.
Mk 3:1 - O Jesus gelo palpale ande synagogue, ai kotse sas iek manush kai sas les vas bango.
Lk 6:6 - Aver dies pale Savatone O Jesus gelo ande synagogue ai sicharelas; ai kotse sas o manush kai o vas o chacho kodole le manushesko sas shuko.
Verš 10
Kotse sas iek manush kai sas les vas bango phushle katar O Jesus, "Slobodo te sastiarelpe po Sabat?"
Lk 14:3 - O Jesus mothol le ablakatonge ai le Farizeanonge, phenelas, "Si slobodo vai nichi te sastiarel pe Savatone?"
Verš 11
Kashte te sai dosharen les. Wo phendia lenge, "Savo anda tumende te si les iek bakro, ai te perela ande hunia po Sabat, chi zhal te ankalavel les avri?
Ex 23:4 -
Dt 22:4 -
Verš 12
Sode mai but mol manush sar bakro? Anda kodia slobodo te kerelpe mishtimos po Sabat.
Gn 1:27 -
Verš 14
Le Farizeanuria geletar ai dinepe duma sar te mudaren les.
Mk 3:6 - Le Farizeanuria geletar, ai strazo dinepe duma le slugensa le amperatosko o Herod, sar te mudaren les.
Jn 5:18 - Pa kadala vorbi le Zhiduvuria rodenas mai but te mudaren les; na ferdi ke kerdia kodia Savatone, numa ke phendia ke O Del si lesko Dat, ai wo kerdilo iek fielo sar O Del.
Jn 10:39 - Pe kadia mai zumade te len les; numa skepisailo anda lenge vas.
Jn 11:53 - De katar kodo dies, phenenas mashkar pende sar te mudaren les.
Verš 15
O Jesus zhanglias, ai gelotar kotsar, but manush linepe pala leste, ai sastiardia le sa.
Mt 10:23 - Kana chinuina tumen andek foro, zhan ande aver. Phenav tumenge o chachimos, chi aresena te zhan ande sa le foruria ande Israel, mai anglal sar O Shav le Manushesko te avel.
Verš 16
Ai phendias lenge te na mothon kon si wo ai so kerdias.
Mt 9:30 - Ai lenge iakha phuterdile. O Jesus phendia lenge, "Len tume sama, te na zhanel khonik!"
Lk 5:14 - O Jesus dia les trad "Na phen kanikaste so kerdem tuke, numa zhas sikav le rashange sar san, ai mudar la bakrorha kai o Moses dia sas ordina te sikaves savorhenge ke san sasto.
Verš 18
"Eta, murhi sluga. kai halosardem, kado kai si mange drago, ande kado murho duxo raduilpe. Thava murho duxo pe leste, ai phenela ai sikavela chachi kris ka sa le manush.
Iz 42:1 -
Mt 3:17 - Ai ek glaso avilo anda rhaio, ai phendia, "kado si murho Shav kai si mange de sa drago, kasa sim de sa raduime."
Mt 17:5 - Sar delas duma, iek nuvero kai strefialas avilo ai vuäaradia le, ai anda nuvero iek glaso phendias: "Kado si murho Shav kai si mange de sa drago, kai plachal ma de sa zurales; ashunen leste!"
Mk 1:11 - Ai ek glaso anda rhaio phendia, "Tu san murho Shav kai si de sa mange drago. Kasa sim de sa raduime."
Kol 1:13 - Wo lia ame katar e putiera le tuniarikoske, ai andia ame ando rhaio peske shavesko kai si leske drago.
2Pt 1:17 - Ame kotse samas kana sas les dino o luvudimos ai o barimos katar O Del lesko Dat, ai kana o barimos dia les te ashunel o glaso kai motholas "Kako si murho Shav kai si mange drago, ai ande leste thav sa murho raduimos."
Verš 22
Antunchi andine ka Jesus iek manush kai sas korho ai muto ke sas beng ande leste. O Jesus sastiardia kodole manushes, ta dias duma ai vi dikhlias.
Mt 9:32 - Kana won zhanastar, andine leste ieke manushes kai nashti delas duma ke sas beng ande leste.
Lk 11:14 - O Jesus gonisardia le benges kai sas muto; ai kana o beng anklisto avri, o manush dia duma, ai o narodo chudisailo.
Verš 23
Sa o narodo chudisaile, ai phenenas, "Sai avela kado o Shav le Davidosko?"
Jn 4:29 - "Aven, dikhen iek manush kai phendia mange so godi kerdem. Nai kado O Kristo?"
Verš 24
Numa kana le Farizeanuria ashunde so kerdias phende, "Kado manush gonil le bengen ke o baro le bengengo, o Beelzebub del les e putiera."
Mt 9:34 - Numa le Farizeanuria phenenas, "O baro le bengengo del les e putiera te gonil le bengen."
Mk 3:22 - Ai le Gramnoturia avile andai Jerusalem phenenas, "Si les Beelzebub ande leste! Ai gonil le bengen ke o baro le bengengo, o Beelzebub del les e putiera."
Lk 11:15 - Numa uni phenanas, "Wo gonil le bengen katar o Beelzebub, o baro le bengengo.
Verš 31
Anda kodia phenav tumenge: "Vari savo bezex vai kai den duma nasul le manush sai iertilpe; numa kon dela duma nasul pe Swunto Duxo shoxar chi avela iertime.
Mk 3:28 - Chachimasa phenav tumenge, "Sa le bezexa ai kai den duma nasul le manush sai iertilpe.
Lk 12:10 - "Ai kon godi dela duma nasul karing O Shav le Manushesko avela leske iertime; numa kon godi dela duma nasul karing o Swunto Duxo shoxar chi avela iertime.
1Jn 5:16 - Te dikhela vari kon peske phrales ke kerel iek bezex kai chi ingerel kai martia, trobul te rhugilpe ka Del, ai O Del dela traio kodole phrales, ai O Del dela o traio kodolen kai keren iek bezex kai chi ingerel kai martia, numa si iek bezex kai ingerel kai martia, ai chi mangav te rhugin tume anda kodo kai kerdia kado bezex.
Verš 32
Ai kon godi dela duma nasul karing O Shav le Manushesko sai iertilape; numa kon godi dela duma nasul karing O Swunto Duxo chi avela iertime. Chi ande kadia lumia vai e lumia kai si te avel."
1Sam 2:25 -
Nm 15:30 -
1Jn 5:16 - Te dikhela vari kon peske phrales ke kerel iek bezex kai chi ingerel kai martia, trobul te rhugilpe ka Del, ai O Del dela traio kodole phrales, ai O Del dela o traio kodolen kai keren iek bezex kai chi ingerel kai martia, numa si iek bezex kai ingerel kai martia, ai chi mangav te rhugin tume anda kodo kai kerdia kado bezex.
Verš 33
Halon te keren e pruing lashi ai e fruta lashi; vai halon te keren e pruing chorhi ai e fruta chorhi ke e pruing prinzhardiol katar peski fruta.
Mt 7:18 - Ek lashi pruing nashti del chorhi fruta, ai chorhi pruing nashti del lashi fruta.
Verš 34
Tume vitsa sapenge, sar sai den duma lashimos, kana san nasul? Ke so ilo si pherdo, kodia del duma o mui.
Mt 3:7 - Kana o Iovano dikhlia ke but Farizeanuria ai Saduseanuria avile leste te bolenpe, phendia lenge, "Tume vitsa sapeski, kon phendias tumenge ke sai skepin katar e xoli le Devleski kai si te avel?
Ž 40:10 -
Lk 6:45 - O manush o lasho, ankalavel lashe dieli anda lashimos ka si les anda ilo, ai o manush o chorho ankalavel chorhe dieli andal chorhe dieli kai si les garade, ke o manush mothol anda mui so si les ando ilo."
Verš 36
Phenav tumenge, "Le manush trobuna te den atweto po dies kai shindiolpe e kris anda swako vorba kai phende intaino.
Ef 5:4 - Ai nai chi mishto te mothon zhangale vorbi, dzile vai chorhe; numa mai bini te naisin le Devles.
Kaz 12:14 -
Verš 37
Ke pala chire vorbi avesa jindo chacho, vai pala chire vorbi avesa jindo doshalo."
2Sam 1:16 -
Lk 19:22 - O amperato phendia leske, "Dav tu kris pala che vorbi, tu san chorho sluga, tu zhanesas ke sim manush zurale ilesko, lav so chi dem, ai chidav so chi bariardem.
Verš 38
Antunchi uni andal Gramnoturia ai Farizeanuria dine les atweto ai phende leske, "Gazda, mangas te dikhas semno tutar."
Mt 16:1 - Le Farizeanuria ai le Saduseanuria avile ka Jesus te zumaven les, ai mangle lestar te sikavel lenge ek semno kai avel anda rhaio.
Mk 8:11 - Ai le Farizeanuria avile ka Jesus, ai mangle lestar te sikavel lenge ek semno kai si te avel anda rhaio.
Lk 11:29 - Sar but narodo avelas, O Jesus phendia, "Ferdi ek vitsa kai si nasul ai kai nai chachimasa le Devlesa mangen semno, numa chi iek chi avela dino, ferdi so kerdiliape ka profet o Jonah.
1Kor 1:22 - Le Zhiduvuria mangen ek semno, ai le Grekuria roden zhanglimos.
Verš 40
Ke sar o Jonah sas ando ji le bare mashesko trin jes ai trin racha, kadia o Shav le manushesko si te avel ando mashkar la phuviako trin jes ai trin racha.
Jon 1:17 -
Jon 2:10 -
Verš 41
Le manush andai Ninevah si te wushten kadala vitsasa kai kris te dosharen len. Ke kana o Jonah dias duma pa Del lenge, won keisaile, ai akana iek mai baro katar o Jonah si katse!
Lk 11:32 - Le manush andai Nineveh si te wushten kadala vitsasa kai kris te dosharen len; ke kana o Jonah dia duma pa Del lenge won keisaile, ai akana iek mai baro katar o Jonah si katse!
Jon 3:5 -
Verš 42
E amperetsasa andai Sheba si te wushtel kadala vitsasa kai kris te dosharel len. Woi avili dural te ashunel ka Soloman ke de sa gojaver sas ai akana si iek mai baro katar o Solomon katse!
1Kr 10:1 -
2Krn 9:1 -
Lk 11:31 - E amperetisaika andai Sheba te wushtel o dies la krisako kadala vitsasa kai kris te dosharel len; woi avili dural te ashunel ka Solomon. Ke de sa gojaver sas ai akana si iek mai baro katar o Solomon katse!
Verš 43
Kana o bi vuzho duxo zhaltar anda o manush zhal ando pusta te rodel than te hodinil ai chi arakhel.
Lk 11:24 - Kana o bi vuzho anklisto avri anda manush, zhal ande pusta te rodel than te hodinil ai chi arakhel, ai mothol, 'Zhava palpale ande murho kher katar anklistem.'
Verš 45
Antunchi o bi vuzho duxo arakhel efta aver duxuria mai nasul lestar, ai sa zhan te traiin ande kudo manush. Antunchi mai nasul leske de sar mai anglal. Sa kadia si te avel kadala nasul vitsaka.
Heb 6:4 - Chi zumavas te anas tu palpale ka Del mai iek data te haliaren e lashi viasta, kai zumadian le lashe dieli le rhaioske, ai premisardian chi partia katar le Swuntone Duxoske,
Heb 10:26 - Te mai keras o bezex mai iek data ai mai iek data kana premisardiam ai zhangliam o chachimos, nas chi iek podarka te lel amendar le bezexa.
2Pt 2:20 - Te si manush kai skepisaile katar o bezex la lumiako katar lengo zhanglimos amaro Devlesko ai skepitori Jesus Kristo, ai porme te perena pale ando bezex ai te traiin ando bezex, mai nasul avela lenge de sar mai anglal.
Verš 46
Sar O Jesus delas duma le narodosa leske dei ai leske phral avri sas, ai mangenas te den duma lesa.
Mk 3:31 - Antunchi leski dei ai leske phral avile, beshenas avri, ai mangenas te den duma lesa.
Lk 8:20 - Ai mothol leske, "Chi dei ai che phral avri le, ai mangen te dikhen tu."
Verš 50
Ke kon godi kerel e voia murho Dadeske kai si ando rhaio, si murho phral, murhi phei, ai murhi dei."
2Kor 5:16 - No akana, chi mai zhanas kanikas ando stato. Ai te zhangliam le Kristos ando stato mai anglal, numa akana chi mai zhanas les sakadia.
Gal 5:6 - Ke te sam thodine andek than le Kristosa, te avesa semnome, vai te na avesa nai kanchi; so trobul te avel o pachamos kai kerel buchi pala dragostia.
Gal 6:15 - Ke te avel tu semno ando stato vai te na avel tu kodia na kanchi, numa so trobul si te aves iek nevo manush.
Kol 3:11 - Kai nai chi Grekuria, chi Zhiduvuria, chi manush semnosa, chi manush kai nai semnome, chi barbarians (le manush kai chi ashunde ai chi zhangle pa Kristo mai anglal), chi manush phangle, chi manush kai nai phangle, numa O Kristo si swako fielo, ai ande savorhende.
Mt 12,1-8 - Mk 2, 23–28; Lk 6, 1–5.
Mt 12,2 - Farizeji nezazlievali, že apoštoli trhali klasy na cudzom poli, keďže to zákon chudobným dovoľoval (Dt 23, 25). No pohoršujú sa nad tým, že Ježišovi učeníci porušujú sobotný odpočinok.
Mt 12,4 - 1 Sam 21, 2–7.
Mt 12,5 - Nm 28, 9.
Mt 12,7 - Oz 6, 6.
Mt 12,9-14 - Mk 3, 1–6; Lk 6, 6–11.
Mt 12,18 - Iz 42, 1–4.
Mt 12,22-30 - Mk 3, 22–27; Lk 11, 14–15. 17–23.
Mt 12,23 - Podľa proroctiev Mesiáš mal pochádzať z Dávidovho rodu (porov. 1, 1).
Mt 12,31-32 - Mk 3, 28–29; Lk 12, 10.
Mt 12,32 - Kto tvrdošijne odporuje Božej pravde, nakoniec Boha úplne znenávidí. Na odpustenie hriechov sa vyžaduje kajúce zmýšľanie; no zatvrdlivý človek práve to odopiera Bohu, a preto mu Boh nemôže odpustiť ani na tomto svete, ani v budúcom živote. Keďže toto miesto hovorí o odpúšťaní hriechov na druhom svete, nepriamo potvrdzuje učenie Cirkvi o očistci.
Mt 12,33-37 - Mt 7, 17; Lk 6, 43–45.
Mt 12,38-42 - Mk 8, 11–12; Lk 11, 16. 29–32.
Mt 12,40 - Pri slovách "tri dni a tri noci" netreba myslieť na úplné dni, lebo Židia každý začatý alebo nedokončený deň počítali za úplný deň. Tak je to aj s počítaním rokov.
Mt 12,43-45 - Lk 11, 24–26.
Mt 12,46-50 - Mk 3, 31–35; Lk 8, 19–21.
Mt 12,46 - "Ježišovi bratia" neboli jeho vlastní bratia, ale blízki príbuzní (bratanci a sesternice). V hebrejčine a aramejčine slovo "brat" znamená aj brata, aj bratanca. Tak napr. dvaja z týchto bratov majú za matku Máriu Kleopasovu (Mt 27, 56), a nie Pannu Máriu (porov. 13, 55). V Starom zákone je mnoho podobných miest (napr. Abrahám a jeho synovec Lot sa volajú bratmi – Gn 13, 8; 14, 12. 14. 16).
Mt 12,50 - Ježiš dáva prednosť duchovnému pokrvenstvu pred telesným (porov. Lk 11, 28). Aj v tomto duchovnom pokrvenstve zaujíma Mária, Ježišova matka, prvé miesto, lebo vo všetkom plnila Božiu vôľu.
